Stefán Ólafsson 1619-29.08.1688
Stefán Ólafsson, prestur og skáld, fæddist í kringum árið 1619 á Kirkjubæ í Hróarstungu, N-Múl. Faðir hans var séra Ólafur Einarsson skáld í Kirkjubæ, en faðir Ólafs var Einar Sigurðsson prófastur og skáld í Heydölum. Móð- ir Stefáns var Kristín Stefánsdóttir prests í Odda, Gíslasonar.
Stefán lærði ungur hjá föður sínum, fór í Skálholtsskóla um 1638-39 og varð stúdent 1641. Hann var síðan í þjónustu Brynjólfs Sveinssonar biskups. Stefán fór utan 1643 og var skráður námsmaður í Háskólanum í Kaupmannahöfn haustið það ár. Hann vann þar einnig að þýðingum fyrir danska fornfræðinginn Ole Worm og var boðin staða í Frakklandi hjá Mazarin kardínála við þýðingar á fornritum. Hann afþakkaði það boð að ráði Brynjólfs biskups og varð attestatus, þ.e. fékk embættispróf í guðfræði.
Hann kom heim til Íslands 1648, fékk Vallanes á Fljótsdalshéraði, tók við staðnum vorið 1649 og hélt staðnum til æviloka. Hann var prófastur í Múlaþingi frá 1671 til æviloka.
Stefán var prýðilega vel gefinn maður og vel að sér. Hann hefur löngum verið talinn annað höfuðskáld Íslendinga á 17. öld, ásamt Hallgrími Péturssyni, einkum þó í veraldlegum kveðskap. Hann samdi m.a. Kvæðin Meyjarmissir, en fyrsta lína þess er „Björt mey og hrein“, og Raunakvæði, sem hefst á orðunum „Ég veit eina Baugalínu“.
Stefán var söngmaður mikill, söngfróður og samdi lög, var hið mesta karlmenni að burðum en þjáðist mjög af þunglyndi seinni hluta æviskeiðsins og varð að halda aðstoðarprest.
Heildarútgáfa á kvæðum Stefáns kom tvisvar út á 19. öld ásamt ævi- sögu og kom úrval ljóða hans, Ljóðmæli, út 1948.
Kona Stefáns var Guðrún Þorvaldsdóttir, en foreldrar hennar voru Þorvaldur Ólafsson bóndi á Auðbrekku í Hörgárdal og Halldóra yngri Jónsdóttir. Þau eignuðust átta börn, tvö syni sem urðu báðir prest- ar og sex dætur.
Merkir Íslendingar. Morgunblaðið. 29. ágúst 2015, bls. 43.
Staðir
| Vallaneskirkja | Prestur | 1648-1688 |
Erindi
- Björt mey og hrein 9 hljóðrit
- Hjartað þankar hugur sinni
- Heyr mig Jesú læknir lýða
- Kom faðir hæsti herra
- Vor fæðing er og sker
- Ei er andvakan góð
- Heyr þú guðs barnið góða
- Hver sér fast heldur
- Í Jesú nafni uppgá
- Herra þér skal heiður og virðing greiða
- Himnarós leið og ljós 2 hljóðrit
- Rís upp mín sál og bregð nú blundi
- Kær Jesú Kristi 3 hljóðrit
- Sólin upp runnin er
- Þennan tíð þungbært lýð
- Ég þekki Grýlu 12 hljóðrit
- Nú er hann kominn á nýja bæinn 4 hljóðrit
- Stássmey sat í sorgum 5 hljóðrit
- Oft vindar eik þjá
- Út á djúpið hann Oddur dró 6 hljóðrit
- Ekki fækkar ferðum 8 hljóðrit
- Lúkídor sem hollri hjörð 2 hljóðrit
- Ekki linnir umferðunum 58 hljóðrit
- Margt er manna bölið 1 hljóðrit
- Vandfarið er með vænan grip
- Bylur skeiðar virkta vel 2 hljóðrit
- Hvað mun því valda 3 hljóðrit
- Veraldarkringlan víð þó sé 1 hljóðrit
- Krúsarlögur kveikir bögur 8 hljóðrit
- Fallega spillir frillan skollans öllu 2 hljóðrit
- Hér er komin Grýla 5 hljóðrit
- Það fóru ekki sögur af því flagðinu fyrr 1 hljóðrit
- Þessi þykir grálunduð 1 hljóðrit
- Úti stóð á Víðivöllum 1 hljóðrit
- Gemsa meiðir 1 hljóðrit
- Eg spyr þig Ási góður 1 hljóðrit
- Díli minn er með dáðahestum talinn 1 hljóðrit
- Heiman ríður Húfa 1 hljóðrit
- Gunna það verk vann 1 hljóðrit
- Herra Junkur heim svo reið 1 hljóðrit
- Ekki er langt að leita 1 hljóðrit
- Þorsteinn hefur lim lest 1 hljóðrit
- Í húsi einu heyrði eg tal 2 hljóðrit
- Kepptist við að koma í Róm 1 hljóðrit
- Uxum fjórum á einum stað 2 hljóðrit
- Hott hott og hæ 2 hljóðrit
- Súptu á aftur Siggi minn 2 hljóðrit
- Hingað kom með kálfa tvo 5 hljóðrit
- Lúsidór þá blundi brá 1 hljóðrit
Gunnlaugur V. Snævarr uppfærði 15.07.2016